Blog: ontbossing in de bonus

Vorige week publiceerde Albert Heijn het Duurzaamheidsverslag 2020. Het leest als een aaneenschakeling van prachtige stappen die de grootste grutter van Nederland heeft gezet om te verduurzamen. En geen misverstand, Albert Heijn zét lovenswaardige stappen, zoals onlangs met de aankondiging dat in 2023 al hun kippenvlees voldoet aan minimaal 1 ster Beter Leven, het keurmerk van de Dierenbescherming.

Niettemin, er valt het nodige af te dingen op de ‘oh-wat-zijn-wij-toch-enorm-verantwoordelijk-en-duurzaam’-geur die uit het duurzaamheidsverslag opstijgt. Geen woord bijvoorbeeld over het onrechtmatig gebruik van een foto van de Ghanese ananasboer Okwesi Johnston of het gebrek aan solidariteit gedurende deze coronacrisis.

Ontbossing in vlees en zuivel
Naar ouderwetse greenwashing begint het te rieken als het over soja gaat. Albert Heijn verkoopt héél veel vlees, zuivel en eieren die zijn geproduceerd met soja, dat voor een groot deel afkomstig is uit Brazilië. Aldaar is het een van de grootste aandrijvers van de ontbossing van de Amazone en Cerrado. 

Dit is wat het AH Duurzaamheidsverslag over soja zegt: ‘Ahold Delhaize is lid van de Roundtable on Responsible Soy (RTRS): een internationaal samenwerkingsinitiatief om ervoor te zorgen dat soja overal ter wereld duurzaam verbouwd wordt. Onze soja, die verwerkt wordt in huismerkproducten (direct of indirect via bijvoorbeeld veevoer) is daarom altijd RTRS -gecertificeerd via RTRS-kredieten.’ 

Hoewel dit allicht de vraag oproept hoe het dan zit met al die producten die Albert Heijn niet onder het eigen huismerk verkoopt, ben je als argeloze lezer toch snel geneigd te denken: ‘goed bezig’. Maar wat Albert Heijn níét vertelt is dat:

• deze RTRS-kredieten geen enkele garantie bieden dat de gebruikte soja niet afkomstig is van recent ontbost land;
• een aanzienlijk deel van de door de Nederland geïmporteerde soja-voor-veevoer uit Brazilië niet alleen is ‘besmet’ met ontbossing, maar zelfs met illegale Albert Heijn kan zelfs niet garanderen dat de producten die het verkoopt vrij zijn van illegale ontbossing. Voor alle duidelijkheid, het verhandelen van hetgeen iemand anders door een misdrijf verkregen heeft heet heling;
• de RTRS-certificering al vijftien jaar bestaat, maar tot dusverre slechts 3,3% van de Braziliaanse soja is gecertificeerd. Oftewel, ‘het internationale samenwerkingsinitiatief om ervoor te zorgen dat soja overal ter wereld duurzaam verbouwd wordt’ waar Albert Heijn zo trots onderdeel van is, schiet nog niet zo lekker op, to put it mildly.

Wat Albert Heijn bovendien verzwijgt is dat het in 2010 plechtig beloofde om uiterlijk in 2020 te komen tot ‘netto ontbossingsvrij’. Je had mogen verwachten dat Albert Heijn netjes rapporteert in hoeverre dit doel gehaald is. Dat gebeurt niet. In plaats daarvan wordt geschermd met een doel om in 2025 de soja ontbossingsvrij te krijgen. Dat is niet alleen veel te laat, te vrezen valt bovendien dat straks in 2025 met hetzelfde gemak het doel is verschoven naar 2030.

Niet duurzaam
Maar nog belangrijker is dat dit doel van ontbossingsvrije soja geheel voorbijgaat aan de kwestie dat het überhaupt niet duurzaam is om veevoer in het ene continent te verbouwen en dat naar een ander continent te verslepen om koeien, kippen en varkens te voeren en daarmee bij te dragen aan de stikstofcrisis, de klimaatcrisis en een eetpatroon dat veel te veel gebaseerd is op dierlijke eiwitten. Ook al worden alle RTRS-kredieten ingeruild voor zogeheten ‘mass balance’-certificering dan verandert dat niets aan een inherent niet-duurzaam systeem. Hooguit helpt het om het vuil van de stoep van Albert Heijn naar dat van de buurman te vegen (en zelfs dat niet helemaal).

De financiële sector
Wat heeft dit te maken met Nederlandse financiële instellingen? Veel zo niet alles. Want banken lenen geld aan Ahold Delhaize en verzekeraars en pensioenfondsen beleggen in het bedrijf. En niet zuinig. Zo meldt pensioenfonds ABP dat het voor het lieve sommetje van 224 miljoen euro aandelen in moederbedrijf Ahold Delhaize heeft. Als investeerder ben je dan direct met de problematiek van het bedrijf verbonden en heb je de verantwoordelijkheid daar wat mee te doen.

Bovendien investeren Nederlandse financiële instellingen in supermarktketens die in een soortgelijke situatie zitten als Ahold Delhaize, zoals Tesco en Carrefour. De internationale milieuorganisatie Mighty Earth publiceerde vandaag daarover een rapport en hun Nederlandse campagneleider Wouter Kolk publiceerde daar afgelopen week in Trouw dit opiniestuk over.

Sterker nog, Nederlandse financiële instellingen investeren eveneens in alle andere schakels van de sojaketen, van de grote sojahandelaren zoals Cargill en Bunge via veevoergiganten als ForFarmers tot vlees- en zuivelverwerkers in binnen- en buitenland: Vion, FrieslandCampina, JBS, Mengniu Dairy en ga zo maar door. In totaal gaat het om miljarden.

Certificering als slaappil
Ondertussen tikt de klok onverbiddelijk door. De Amazone kan elk moment een omslagpunt bereiken waarna het ecosysteem binnen relatief korte tijd ‘omklapt’ van regenwoud naar savanne, een ramp die niet te overzien is. Pogingen om dat te voorkomen door business as usual met een duurzaam sausje van certificering te overgieten schieten niet alleen tekort, maar dreigen het probleem zelfs te vergroten: ze wekken het misplaatste idee dat men goed bezig is. Dat negatieve effect valt niet te onderschatten. Je moet de mensen in het bedrijfsleven, de financiële sector of bij de overheid niet de kost willen geven die in slaap zijn gesust met de geruststellende boodschap dat dankzij het ‘afdekken’ met RTRS-kredieten de sojaconsumptie van de Nederlandse vee-industrie al ontbossingsvrij is.

Door er niet rond voor uit te komen dat RTRS-kredieten geen ontbossingsvrijgarantie bieden en, vooral, door niet uit te leggen dat zelfs de strengste RTRS-certificering niet leidt tot een duurzaam voedselsysteem, dragen duurzaamheidsverslagen aan dat valse beeld bij. Supermarkten als Albert Heijn zouden zich daar rekenschap van moeten geven, maar zeker ook Nederlandse banken, verzekeraars en pensioenfondsen. Zo niet, dan blijft ontbossing in de bonus tot straks alleen een savanne resteert.