Blog: Druk van aandeelhouders werkt

Veel verzekeraars, pensioenfondsen en banken investeren in bedrijven die aantoonbaar schade berokkenen aan mens, dier of planeet. Als dat het geval is, verwachten de ngo’s die samenwerken binnen de Eerlijke Geldwijzer dat die investeerders een betekenisvolle en tijdgebonden dialoog voeren met deze bedrijven, en/of dat ze publieke druk uitoefenen. Dat is ook wat internationale richtlijnen, zoals de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen en het Klimaatakkoord van Parijs, van ze vragen.

In het afgelopen jaar verzochten de ngo’s verzekeraars, pensioenfondsen en banken om als aandeelhouders druk uit te oefenen op bedrijven in diverse sectoren. Voorbeelden zijn:

• Olie- en gaswinning in arctisch gebied;
• Mijnbouw in arctisch gebied;
• Bedrijven die nauw samenwerken met de militaire junta in Myanmar;
• Oliebedrijven op het gebied van de klimaatcrisis;
• Farmaceuten over betere toegang van ontwikkelingslanden tot vaccins en medicijnen en het tegengaan van belastingontwijking;
• Bedrijven betrokken bij belastingontwijking
• Bedrijven betrokken bij schendingen van arbeidsrechten en mensenrechten

Het verschilt nogal hoe investeerders hierop reageren. Sommige nemen contact op met ngo’s. Zij willen bijvoorbeeld strategisch samenwerken en gerichte druk uitoefenen op bedrijven. Een enkele bank steekt nukkig zijn kop in het zand. Sommige investeerders gaan wel het gesprek aan met bedrijven, maar de uitkomst blijft zwakjes of onzichtbaar. Weer andere proberen zowel achter de schermen als publiekelijk druk uit te oefenen op bedrijven, en koppelen terug of hier iets uit komt of niet. Een enkeling is zelfs bereid hieraan consequenties te verbinden: als dialoog of publieke druk onvoldoende resultaat oplevert binnen een redelijke termijn, stopt men de investering omdat deze niet meer uit te leggen is.

Een paar positieve voorbeelden van het afgelopen jaar:

1. In mei en juli 2020 was de Russische mijnbouwer Norilsk Nickel opnieuw verantwoordelijk voor een grote milieuramp in Russisch arctisch gebied, net als onder meer in 2016. ABP en ING investeren volop in dit bedrijf, en ngo’s riepen hen op druk uit te oefenen om de schade te herstellen, en structureel beleid aan te scherpen op arctische olie- en gaswinning en mijnbouw. Hierop publiceerde ABP een verklaring waarin het schreef ‘de dialoog met Norilsk Nickel na het diesellek te intensiveren’. Mooi, maar nog mooier zou het zijn als ABP ook zou publiceren of deze dialoog concreet resultaten heeft opgeleverd plus beleid structureel zou aanscherpen op dit onderwerp.
   
   
2. De toenmalige Amerikaanse president Trump vroeg oliemaatschappijen in januari te gaan boren in een natuurreservaat in arctisch Alaska. Zo riep Nationale Nederlanden oliemaatschappijen waarin NN belegt per brief om niet te boren. Uiteindelijk zagen oliemaatschappijen ervan af en het plan van Trump mislukte. Grote druk vanuit maatschappelijke organisaties in de VS, investeerders uit meerdere landen en politieke veranderingen in de VS hebben hier wellicht aan bijgedragen. Positief was ook dat bijvoorbeeld Achmea beleid over arctische olie- en gaswinning aanscherpte.  In juni schortte president Biden alle vergunningen om te boren naar olie en gas in het natuurreservaat op.
   
   
3. Diverse verzekeraars, pensioenfondsen en een enkele bank reageerden positief op verzoeken van ngo’s druk uit te oefenen op bedrijven in Myanmar. ASN Bank ging het gesprek aan met twee telecombedrijven die mogelijk ongewild betrokken raken bij censuur in Myanmar. Eén van die bedrijven onderkende dit risico en ondertekende een statement van het Myanmar Centre for Responsible Business. De bank besloot het andere bedrijf uit te sluiten omdat het de risico’s niet onderkent en geen interesse had in stappen om betrokkenheid bij mensenrechtenschendingen te voorkomen. Twee andere banken weigerden actie te nemen naar aanleiding van verzoeken van NGO’s en een derde reageerde helemaal niet op verzoeken hiertoe.
   
   Diverse verzekeraars en pensioenfondsen reageerden positiever. ABP voerde succesvol druk uit op Posco. ABP, diverse verzekeraars en een bank voerden ook dialoog met de Franse oliemaatschappij Total. Na de toenemende druk verklaarde Total op 26 mei dat ‘cash distributions to the shareholders of the company have been suspended. 
   
   Een positieve stap, maar het overgrote deel van Totals betalingen aan de militaire junta gaan door. Diverse verzekeraars en pensioenfondsen toonden in recente weken interesse om een investeerdersverklaring gericht aan Total te ondertekenen.
   
   
4. Geen oliemaatschappij voert anno 2021 voldoende concreet klimaatbeleid dat in lijn is met de doelen uit het Klimaatakkoord van Parijs. Milieudefensie en andere ngo’s boekten in mei een groot juridisch succes toen de rechtbank Shell’s klimaatbeleid ‘niet concreet en vol voorbehouden’ noemde, en Shell dwong tot netto 45 procent CO2-reductie in 2030 t.o.v. 2019. Ook diverse Nederlandse verzekeraars, banken en pensioenfondsen oefenden druk uit op Shell via dialoog en steun aan de aandeelhoudersresolutie van Follow This. Voor het eerst ook PFZW. ABP deed dat helaas opnieuw niet.
   
   In mei voerden aandeelhouders die kritisch zijn op het volstrekt ontoereikende klimaatbeleid van ExxonMobil geslaagde druk uit en komen nu ook in het bestuur. In mei stemde 61 procent van de aandeelhouders ook voor stevige klimaatambities van Chevron in de klimaatresolutie van Follow This.
   
   
5. In 2019 publiceerde de Eerlijke Verzekeringswijzer een praktijkonderzoek over toegang tot betaalbare medicijnen, en belastingontwijking door farmaceuten. Enkele verzekeraars voeren al meerdere jaren aandeelhoudersdruk uit op farmaceuten. Positief was dat Aegon hier in 2020 bij aansloot. Diverse verzekeraars en ngo’s werkten in 2020/21 samen aan gerichte druk op farmaceuten, zowel via engagement achter de schermen als via investeerdersverklaringen en aandeelhoudersresoluties. Oxfam en Achmea dienden samen een aandeelhoudersresolutie in bij Johnson & Johnson. Resoluties bij zowel Pfizer als J&J kregen ruim 30 procent van de stemmen. Diverse farmaceuten waren bereid het gesprek aan te gaan met verzekeraars. Sommige kondigden stappen aan voor betaalbaardere covid-19-vaccins. Ngo’s vragen aanvullende stappen op het gebied van onder meer het vrijgeven van patenten. Daarnaast blijft staan dat farmaceuten nog weinig doen om grootschalige belastingontwijking tegen te gaan.
   
   
6. Naar aanleiding van een rapport van de Eerlijke Verzekeringswijzer over wapenhandel gaat Athora NL (voormalig Vivat), samen met onder andere Achmea, in gesprek met een bedrijf.
   
   
7. Eind 2020 publiceerde Oxfam onderzoek dat laat zien hoe oliemaatschappijen, waaronder Total, via Nederland belasting ontwijken. Oeganda loopt hiermee miljoenen aan belastinginkomsten mis. De aanbevelingen uit het onderzoek boden haakjes voor investeerders in Total, zoals pensioenfondsen en verzekeraars. Een grote verzekeraar ging in gesprek met ngo’s en kondigde aan de dialoog aan te gaan met Total over diens belastingontwijking. Een groot pensioenfonds nam de aanbevelingen uit het onderzoek serieus en schreef ngo’s dat het ‘als onderdeel van fiscaal beleid transparantie bij bedrijven over hun belastingpositie sterk wil bevorderen en in gesprekken met bedrijven duidelijk wil maken dat wij transparantie over dit onderwerp van hen verwachten, dat de instrumenten die GRI (Global Reporting Initiative) en publieke CbCR (Country by Country Reporting) daartoe bieden zijn voor ons hierbij zeer belangrijk zijn.
   
   
8. Oxfam America diende samen met anderen eerder dit jaar aandeelhoudersresoluties in bij Amazon en – net als vorig jaar – voedingsmiddelenbedrijf Kroger over arbeidsrechten en mensenrechten. Ngo’s namen contact op met verzekeraars in Nederland die beleggen in deze bedrijven om druk uit te oefenen via dialoog en steun aan aandeelhoudersresoluties. Actiam verklaarde dat het beide resoluties steunt. Kroger publiceerde voorafgaand aan zijn aandeelhoudersvergadering flink verbeterd mensenrechtenbeleid, waarop Oxfam America haar resolutie introk.

Ngo’s kunnen en willen banken en investeerders graag helpen bedrijven aan te spreken op hun negatieve impact op mens, dier en planeet. Het delen van kennis en het samen zoeken naar goede momenten voor het vergroten van druk op bedrijven, kunnen zinnig zijn. Maar jarenlange richtingloze gesprekjes zonder resultaat of met minuscule stapjes door bedrijven waaraan ondertussen flink wordt verdiend, zijn uit den boze. Aandeelhoudersdruk moet uit te leggen zijn. Bij gebrek aan goede wil of daadwerkelijke resultaten, is uitsluiting van bedrijven onontkoombaar.