Op dinsdag 26 oktober 2021 publiceerde de Eerlijke Geldwijzer nieuw onderzoek naar de energie-investeringen van financiële instellingen in Nederland. Vijf jaar na het Klimaatakkoord van Parijs, zo bleek, steken de meeste banken, verzekeraars en pensioenfondsen nog altijd veel meer geld in kolen, olie en gas dan in duurzame energie. In dit blog staan we kort stil bij de voornaamste reacties.

Pensioenfonds ABP
ABP dat net als de andere financials het onderzoek een week van tevoren had ontvangen - zorgde voor de verrassing van de dag met de aankondiging kort na onze publicatie  dat het zich terugtrekt uit producenten van kolen, olie en gas. Nieuw onderzoek lanceren en binnen de minuut een geweldig succes binnenhalen, dat was ons nog niet vaak overkomen. Met dank aan ABP Fossielvrij en talloze andere bondgenoten die zich hier ook voor hebben ingezet.
Het belang van de beslissing van ABP kan moeilijk overschat worden. Tot voor kort zwoer het vijfde grootste pensioenfonds ter wereld bij “engagement” met fossiele energiebedrijven - al heeft het op de aandeelhoudersvergaderingen van Shell nooit voor de klimaatresolutie van Follow This gestemd. Nu besluit ABP dat die piste niet genoeg oplevert om de radicale verandering te realiseren die nodig is om de temperatuurstijging te beperken tot 1,5 graad. Begin 2023 wil ABP haar 11 miljard aandelen en obligaties in bedrijven die kolen, olie of gas produceren, verkocht hebben. 

Daarnaast heeft ABP nog 4 miljard aan niet-beursgenoteerde fossiele beleggingen en 11,6 miljard aan beleggingen in termijncontracten op olie en gas. Voor de verkoop daarvan maakt ABP in 2022 een plan. Het fonds blijft wel beleggen in grootgebruikers van fossiele energie, die het meer wil stimuleren om te verduurzamen.

Na PME is ABP het tweede grote pensioenfonds dat zich terugtrekt uit producenten van kolen, olie en gas. Andere pensioenfondsen, zoals PFZW en PMT, blijven vooralsnog vasthouden aan het geloof dat ze door “engagement” de fossiele brandstofindustrie kunnen helpen verduurzamen. Dat is ook het geval voor verzekeraar Aegon, die vindt dat verkoop van belangen pas aan de orde als deze gesprekken met bedrijven niet hebben geleid tot verbetering. De vraag is dan: wat hebben PFZW, PMT en Aegon bereikt dat ABP niet kon bereiken?

Verzekeraars
Omdat de verzekeraars zelf zeggen al veel inspanningen te doen om te verduurzamen, liet het Verbond van Verzekeraars weten zich niet te kunnen vinden in de conclusie van ons onderzoek. Verzekeraar Allianz stelt meer in hernieuwbare energiebronnen te beleggen dan welke andere partij ook in Nederland. ING wijst erop dat het de grootste portefeuille hernieuwbare energieleningen heeft. Beide hebben op zich gelijk, alleen vergeten ze er gemakshalve bij te zetten dat ze respectievelijk negen en drie keer zoveel in fossiele energie steken. Ook vergaten het Verbond en verzekeraars als Aegon, Allianz en Nationale Nederlanden te vermelden dat zij nog lang niet in lijn met het 1.5 graad-doel van het Klimaatakkoord van Parijs beleggen, en bijvoorbeeld nog geen actieplan hebben gepubliceerd om hieraan te kunnen voldoen.

Het standaard verweer van een aantal pensioenfondsen, verzekeraars en sommige banken is: ‘we blijven liever investeren in olie- en gas bedrijven omdat we hen zo via dialoog (engagement) kunnen bewegen tot verduurzaming. Feit is echter dat 5-6 jaar intensieve engagement van oliemaatschappijen door beleggers als ABP en andere verzekeraars en pensioenfondsen  niet heeft geleid tot één enkel voorbeeld van een oliebedrijf dat (a) Paris-proof targets heeft, (b) Paris-proof investeringen doet en (c) Paris-proof emissiereductie realiseert. Kortom: het is logisch en verstandig dat ABP haar strategie heeft herzien en uit fossiel stapt. Net als PME in september. Sommige banken investeren overigens al helemaal niet meer in fossiele energie, zoals de Volksbank (ASN) en Triodos. Rabobank en Athora NL hebben in de afgelopen jaren hun fossiele investeringen versneld uitgefaseerd - het leeuwendeel van hun investeringen in de energiesector gaat nu naar duurzame energie, zo bleek uit het praktijkonderzoek van de Eerlijke Geldwijzer.

De Nederlandsche Bank waarschuwde eerder dit jaar al: blijven investeren in de fossiele industrie is risicovol, nu we aan de vooravond staan van een onvermijdelijke energietransitie. Ondertussen groeit het aantal schone projecten met een fatsoenlijk financieel rendement. En de International Energy Agency (IEA) stelde in mei al dat nieuwe investeringen in fossiele energie tegenstrijdig zijn met de klimaatdoelen van Parijs. Met deze stap verliest ABP weliswaar haar inspraakrecht op de aandeelhoudersvergadering, maar oefent het op een andere manier druk uit, op andere pensioenfondsen, banken en verzekeraars. Een positief domino-effect valt te verwachten. Want hoe meer institutionele beleggers zwichten voor maatschappelijke en politieke druk, hoe sneller de overgang gaat naar een klimaatneutrale economie. Het excuus om maar beter te blijven investeren in oliebedrijven (en eraan te verdienen!) werd jaren geleden ook al met dezelfde argumentatie ingezet ten aanzien van de zeer vervuilende kolensector. Inmiddels ligt de kolensector behoorlijk op z'n gat omdat investeerders na jaren van grote maatschappelijke en politieke druk vele miljarden uit deze sector hebben weggehaald vanwege de klimaatcrisis.

De voorbije jaren heeft de financiële sector vrijwillige afspraken gemaakt om een bijdrage te leveren aan het tegengaan van klimaatverandering. Op 29 oktober publiceerden de brancheorganisaties van banken, verzekeraars en pensioenfondsen de eerste voortgangsrapportage over het “klimaatcommitment”. “Op koers met de afspraken” klonk het zelfvoldaan. Die evaluatie gaat voorbij aan het feit dat de vrijwillige afspraken bij lange na niet volstaan om het 1,5 graad doel van Parijs te halen. En aan het feit dat, ondanks de moedige en hoopgevende stap van PME en ABP, de vrijwillige afspraken niet de snelle en diepgaande koerswijzigingen opleveren die nodig zijn. Het is positief dat financiële instellingen zeggen klimaatvriendelijker te willen investeren en hierover rapporteren, maar het is volstrekt onvoldoende om bij te dragen aan het 1.5 graad-doel van Parijs. Voor meer reacties op het ‘klimaatcommitment’ van de financiële sector, kun je deze tweet draad bekijken.

Heel concreet roepen we ook de achterblijvers onder pensioenfondsen, verzekeraars en banken op om nog dit jaar de volgende stappen af te kondigen:

1. Breng alle investeringen en leningen in lijn met het 1,5 graad doel uit het Klimaatakkoord van Parijs;
2. Stel concrete tussendoelen voor CO2-reductie voor 2025, 2030 en 2040;
3. Stop per direct met investeringen in bedrijven die betrokken zijn bij nieuwe winning van steenkool, olie en aardgas; bij de energieopwekking door kolencentrales; bij teeroliezanden; en bij olie-en gaswinning in poolgebied;
4. Maak een uitfaseringsplan om te stoppen met alle investeringen in de fossiele industrie;
5. Rapporteer jaarlijks transparant over de genomen maatregelen.

Om gevaarlijke klimaatverandering tegen te gaan, moet iedereen aan de bak en dat zal alleen gebeuren als ook de overheid een sturende rol gaat spelen. Daarom overhandigen we vandaag, een week na publicatie, ons onderzoek aan de Tweede Kamer. We vragen de Kamerleden:

• Voer een klimaatplicht in: een wet die banken, verzekeraars en pensioenfondsen verplicht om alle leningen en beleggingen in lijn te brengen met het 1,5 graad doel van het Klimaatakkoord van Parijs.
• Zorg ervoor dat banken, verzekeraars en pensioenfondsen hun leningen en beleggingen voor fossiele energie versneld uitfaseren èn dat ze per direct een einde maken aan alle financiering voor:
  • nieuwe winning van steenkool, olie en aardgas;
  • energieopwekking door kolencentrales;
  • ontginning van teeroliezanden;
  • olie- en gaswinning in poolgebieden;
  • nieuwe fossiele infrastructuur.

Neem klimaatinzet in lijn met het 1.5 graad-doel uit het Klimaatakkoord van Parijs op in toekomstige brede IMVO-regulering in Nederland en/of EU.